Liên kết chuỗi giúp doanh nghiệp có nguồn tôm nguyên liệu đáp ứng tốt nhu cầu chế biến, xuất khẩu.
Hợp tác xã Nông ngư 14/10 ở ấp Hòa Nhờ A, xã Hòa Tú 2, huyện Mỹ Xuyên là một trong những mô hình kinh tế tập thể làm ăn có hiệu quả trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản. Tất cả bắt nguồn từ sự thay đổi nhận thức của các thành viên. Từ kiểu sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, chủ yếu là nuôi tôm ao đất, nhiều hộ nuôi tôm trong vùng đã mạnh dạn liên kết cùng nhau trong việc đồng nhất quy trình thả nuôi tôm theo hình thức lót bạt đáy, nuôi tôm theo chuẩn VietGAP, ASC... Từ khi thay đổi quy trình canh tác, sản lượng tôm của Hợp tác xã tăng lên gấp 10 lần so với năm 2012, tính riêng trong năm 2021, sản lượng tôm của Hợp tác xã đạt hơn 160 tấn. Không chỉ có sự tăng trưởng vượt trội về sản lượng, lượng tôm thu hoạch tại Hợp tác xã cũng được doanh nghiệp liên kết thu mua với mức giá cao hơn so với thị trường. Giám đốc Hợp tác xã Nông ngư 14/10 - Ngô Công Luận phấn khởi cho biết: “Khi tham gia vào Hợp tác xã thì sản lượng tôm sẽ nhiều hơn, như vậy khi thực hiện ký kết thu mua cũng rất dễ. Bên cạnh đó, khi nuôi tôm sạch thì con tôm mình sẽ có cơ hội xuất khẩu. Hiện tại sản lượng tôm tại Hợp tác xã đều được Công ty Tài Kim Anh thu mua, với tôm không kháng sinh sẽ được công ty thu mua với giá tăng thêm là 4.900 đồng mỗi kg”.
Sóc Trăng tuy là một trong những tỉnh có diện tích tôm nước lợ lớn nhất cả nước, nhưng đa số người nuôi vẫn sản xuất với quy mô nhỏ lẻ. Trong những năm qua, nghề nuôi tôm cũng gặp không ít những khó khăn từ vấn đề dịch bệnh, môi trường, giá thành sản xuất cao; giá cả đầu ra còn nhiều bấp bênh. Đặc biệt, yếu tố đầu vào là một trong những áp lực lớn đối với người nuôi do hiện nay có quá nhiều sản phẩm, không kiểm soát được chất lượng, giá cả, việc sản xuất nhỏ lẻ, thiếu vốn đầu tư dẫn đến tình trạng người nuôi phải lệ thuộc đại lý cung ứng vật tư… Hiểu rõ điều này, thời gian qua, ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Sóc Trăng đã tích cực phối hợp với Trung tâm ICAFIS, WWF cũng như các đơn vị chuyên môn khác kết nối thành công giữa các hợp tác xã, tổ hợp tác với các nhà cung ứng vật tư đầu vào cũng như đầu ra. Đến nay, đã có 07 hợp tác xã, tổ hợp tác được liên kết với các nhà cung ứng đầu vào với diện tích 320 ha. Việc liên kết được thực hiện trên các sản phẩm bao gồm: Thức ăn, thuốc, chế phẩm sinh học, con giống. Quá trình sản xuất được “khơi thông”, bà con nuôi tôm mạnh dạn tiếp cận với các mô hình nuôi tôm cải tiến, nuôi tôm công nghệ cao để chất lượng nguồn tôm thương phẩm được đánh giá ở mức tốt nhất. Ngoài 31 cơ sở nuôi tôm đã được cấp chứng nhận thực hành sản xuất sạch VietGAP, nhiều cơ sở khác cũng đã tiếp cận các tiêu chuẩn nuôi theo chuẩn ASC, GlobalGAP… Nhờ vậy, doanh nghiệp cũng có được nguồn nguyên liệu đầu vào đáng tin cậy phục vụ tốt cho nhu cầu chế biến, giữ vững uy tín đối với đối tác lớn cả trong và ngoài nước. Tiến sĩ Hồ Quốc Lực - Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần thực phẩm Saota (Fimex) chia sẻ: “Vấn đề nuôi tôm của bà con hiện nay đã có những sự chuyển biến về chất, nhiều diện tích đã được chuyển sang nuôi theo hình thức công nghệ cao góp phần tăng sản lượng cũng như chất lượng các sản phẩm. Từ đó tạo ra được những sản phẩm chế biến có chất lượng, đáp ứng nhu cầu tiêu kể cả các thị trường khó tính. Có thể nói, người nuôi và nhà sản xuất được xem là 2 mắt xích quan trọng nhất trong chuỗi giá trị con tôm. Nếu 2 mắt xích quan trọng này có sự phối hợp ăn ý với nhau thì sẽ tạo ra một hiệu quả nhất định. Sự liên kết này rất quan trọng trong việc nâng tầm giá trị của con tôm. Ví dụ nếu 2 chuỗi này phối hợp tốt với nhau thì thông tin về nhu cầu của thị trường, về mùa vụ, về kích cỡ và thậm chí là giá cả sẽ được người nuôi nắm đầy đủ, cụ thể. Từ đó, họ sẽ tổ chức thả nuôi đáp ứng đúng những yêu cầu chế biến mà doanh nghiệp cần. Khi đó sẽ tạo ra lợi ích cho cả người nuôi và doanh nghiệp”. Sản lượng tôm hằng năm tại tỉnh Sóc Trăng hiện đã vượt trên 180.000 tấn, con số này đáp ứng từ 90 đến 100% nhu cầu tôm nguyên liệu phục vụ nhu cầu chế biến, xuất khẩu của các nhà máy thu mua, chế biến tôm trên địa bàn tỉnh. Tuy vậy, để có sự liên kết chặt chẽ giữa người nuôi và doanh nghiệp nhằm thống nhất sản lượng nguồn tôm nguyên liệu theo từng thời điểm khác nhau thì rất cần có một tổ chức trung gian là hợp tác xã, tổ hợp tác chứ không phải là một vài hộ nuôi với những diện tích nhỏ lẻ. Cũng từ yêu cầu này, mô hình kinh tế tập thể trong lĩnh vực nuôi tôm nước lợ bắt đầu được chú trọng hơn. Đến nay, ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Sóc Trăng đã hình thành được chuỗi liên kết giữa nhà máy thu mua, chế biến tôm nguyên liệu với 13 hợp tác xã, tổ hợp tác với diện tích 517 ha. Ngoài ra, đã thúc đẩy ký kết hợp đồng tiêu thụ sản phẩm cho các công ty thu mua tại tỉnh với giá cao hơn so với thị trường đối với 4 hợp tác xã nuôi tôm theo chuẩn ASC với diện tích gần 200 ha.
Có thể thấy, liên kết chuỗi từ đầu vào đến đầu ra là xu hướng tất yếu để phát triển ngành Tôm Sóc Trăng tương xứng với tiềm năng, thế mạnh sẵn có. Tuy vậy, giải pháp quan trọng để duy trì và phát huy tốt chuỗi liên kết ngành hàng đối với con tôm nước lợ rất cần sự phối hợp hài hòa giữa cả người nuôi và doanh nghiệp trên tinh thần cùng chia sẻ lợi ích và rủi ro, nếu có. Thạc sĩ Quách Thị Thanh Bình – Chi cục trưởng Chi cục Thuỷ sản tỉnh Sóc Trăng chia sẻ thêm: “Đối với người nuôi, chúng ta phải thật sự quyết tâm tham gia các hợp tác xã, tổ hợp tác, phải xây dựng kế hoạch sản xuất bài bản, cụ thể, sao cho thực sự có sự liên kết, kết nối giữa các thành viên về mặt khoa học kỹ thuật để tạo ra được khối lượng hàng hoá vừa lớn, vừa chất lượng phục vụ việc thu mua, chế biến của các nhà máy. Riêng các nhà máy chế biến, ngoài chủ động xây dựng vùng nguyên liệu của chính công ty, nên tăng cường các hợp đồng liên kết với các trang trại, các hợp tác xã, tổ hợp tác để vừa tạo được sự phát triển hài hòa, nhịp nhàng từ khâu nuôi đến chế biến, vừa xây dựng được thương hiệu con tôm Sóc Trăng từ nguồn nguyên liệu đảm bảo tốt các điều kiện xuất khẩu. Về phía Chi cục Thuỷ sản sẽ cố gắng tạo điều kiện để củng cố, thành lập thêm các hợp tác xã, tổ hợp tác để người dân hoạt động hiệu quả hơn. Đồng thời, tham mưu ngành chức năng đầu tư cơ sở hạ tầng, thuỷ lợi, giao thông logistics cho các vùng để có sự phát triển phù hợp với từng vùng nuôi cụ thể”.
Có thể nhỏ lẻ, nhưng không manh mún, phát triển từ liên kết chuỗi giữa doanh nghiệp và các hợp tác xã, tổ hợp tác để từng bước hình thành liên kết vùng... Tất cả là những giải pháp quan trọng sẽ được ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Sóc Trăng hướng đến nhằm giúp ngành tôm tỉnh nhà giữ vững vị trí tốp đầu cả nước về kim ngạch xuất khẩu. Quan trọng là giúp người nuôi tôm trên địa bàn tỉnh giảm được giá thành sản xuất và kiểm soát được chất lượng đầu vào, đảm bảo đầu ra ổn định trước những biến động của tình hình dịch bệnh và nhu cầu thị trường.
Ngọc Thơ